Gij zult niet doodslaan.
(Exodus 20:13, NBG-’51)
BEGRIJPEN
‘Gij zult niet doodslaan.’ Als kind haalde ik altijd opgelucht adem wanneer de dominee, tijdens het voorlezen van de tien geboden, hier beland was: gelukkig, hier zit ik goed, dacht ik dan. Want ik ben een beetje een angsthaas:als ik het al zou willen, ik zou het niet durven: iemand vermoorden, stel je voor? Ook veel schrijvers van Arjen Visser leunen bij dit gebod gemakkelijk achterover in hun stoel: “Ik doe van nature nog geen vlieg kwaad, dus dit is een makkie voor mij.”
Nu weet een christen dat het doden van een mens begint bij het haten en dat iemand die een ander haat in Jezus ogen al een moordenaar is, de Bergrede leert dat ons (Matteüs 5:21-26). En ik zou hier kunnen stoppen met de aanmoediging: Zorg er dus voor dat je geen mens haat, maar heb lief: alle mensen om je heen, te beginnen met jezelf, want zelfhaat is ook nergens goed voor. Dat is een beetje de strekking van het hedendaagse denken.
Maar als het hierbij blijft ben je nog niet tot de kern doorgedrongen. Iemand die hier veel over nagedacht heeft is Etty Hillesum. In de Tweede Wereldoorlog is zij op 29-jarige leeftijd in Auschwitz omgekomen: vermoord, gedood. In tegenstelling tot veel andere Joden had zij de dans kunnen ontspringen, maar dat wilde ze niet. Want zijn weigerde – ook in tegenstelling tot vele anderen – om de Duitsers te haten. Vrijwillig meldde ze zich voor kamp Westerbork en leefde daar intens mee met al die Joden wier lot gedoemd was. ‘Gij zult niet doden’ werd voor haar ‘Gij zult u laten doden’. Dietrich Bonhoeffer was een Duitse theoloog die uit hetzelfde hout gesneden was. En dat is een houding die ver van de meesten van ons afstaat. De overgang van ‘ik doe nog geen vlieg kwaad’ naar ‘ik ben bereid om mezelf te laten doden’ is een hele grote. Wat heeft mensen als Etty Hillesum en Dietrich Bonhoeffer bezield om zover te gaan?
NALEVEN
Hoe kan ik, anno nu, op mijn plek in het vrije Nederland, dit gebod navolgen? Etty Hillesum en Dietrich Bonhoeffer leefden in een andere tijd, in een andere context. Nederland is niet bezet, er is vrijheid van meningsuiting, niemand komt hier in de gevangenis omdat hij of zij tot het verkeerde ras behoort. Integendeel: Nederland is de afgelopen dertig jaar tot een multiculturele samenleving geworden waar Etty Hillesum alleen maar van kon dromen. ‘Gij zult niet doden’: wat houdt dat voor ons in?
‘Gij zult zelfs geen vlieg doden’, zegt het boeddhisme en het lijkt erop dat dat in Nederland doorgedrongen is, want de zorg voor dieren, van het kleinste tot het grootste, is heel groot. Maar: ‘Gij zult geen mens doden’, zegt het christendom. En dat doden begint al bij haten, en haten begint bij het niet verdragen van de ander omdat hij anders is. Dat is de kern van het nazisme, de kern van de strijd in het Midden-Oosten, de kern van elke oorlog: de ene mens die het niet kan verdragen dat de andere er is omdat die ander hem op -de één of andere manier- in de weg staat. Het nazisme loste dit probleem op door de ander, de Joden, langzaam te degraderen tot sterren en nummers. En het doden van de nummers ging de nazi’s heel goed af: het waren immers geen mensen meer in hun ogen.
Hoe gruwelijk dit ook is, besef je dat je met hetzelfde bezig bent wanneer je het anders zijn van je medemens niet aanvaardt? En dat kan heel dichtbij beginnen: met welke ogen kijk je bijvoorbeeld naar je ouders of naar je man of vrouw? Dat zijn de meest intieme relaties die er bestaan, daar komt ‘de ander’ en komt dus ook ‘het anders zijn’ het meest dichtbij. Hoe ga je daar mee om? Verdraag je het of staat het je tegen?
Ik geloof dat je goed zit zolang je het gesprek met de ander niet uit de weg gaat. Het gevaar ligt op de loer als mensen naar elkaar toe gaan zwijgen omdat ze geloven dat de ander hen niks te zeggen heeft. Blijf luisteren naar elkaar, blijf elkaar bevragen, blijf accepteren dat die ander misschien wel heel erg anders mag zijn maar dat hij een mens is zoals jij, ook geschapen naar het beeld van God.
Hoe dieper dat besef in iemand doordringt, hoe makkelijker het is om werkelijk van harte blij te zijn met welke medemens dan ook maar!
Nieuwe berichten door Margriet Terlouw (toon alles)
- Workaholic - 6 december, 2015
- Gij zult niet doden - 11 oktober, 2015
- De Vader in de hemel - 16 augustus, 2015
